Trump kan feestvieren. Voorlopig.
Het Hooggerechtshof helpt Donald Trump deels uit de juridische brand.
Mijn tweede nieuwsbrief, en ik verzaakte al weer om ‘m op tijd te leveren. Maar de ontwikkelingen en boekpresentatie van 5 maart zaten in de weg….
We keken er a weken naar uit. Waar bleef het Hooggerechtshof nou met beslissingen of uitspraken in de twee belangrijke verkiezingszaken? Deze tweede nieuwsbrief is zelfs laat omdat zondag plots werd aangekondigd dat het Hof op maandag 4 maart mogelijk uitspraken zou publiceren. Afgelopen week had het al een onverwachte en controversiele beslissing genomen in het immuniteitsvraagstuk. De aankondiging van zondag kon volgens alle Court-watchers maar 1 ding betekenen, namelijk dat de andere Trump vraag, namelijk over diskwalificatie voor verkiezingen door het Colorado Supreme Court. Ze hadden gelijk, en als gevolg kan Trump op de vooravond van Super Tuesday een paar overwinningen vieren. Maar hij is nog niet ‘out of the woods’ zoals ze dat zeggen.
Uitstel van de immuniteitsvraag
Het is Trumps favoriete tactiek in juridische zaken: vertragen, vertragen, vertragen. Zo doet hij het al jaren, en ook nu lukt het hem weer. Het argument dat een voormalig president absolute immuniteit geniet voor al zijn officiële handelingen tijdens zijn presidentschap was een winner. En Speciaal Aanklager Jack Smith wist het. In december vorig jaar wilde hij al direct naar het Hooggerechtshof nadat de federale rechter Trumps argument had afgewezen. Maar het Hof wees Smith terecht en zei dat hij eerst via de normale procedure naar de federale beroepsrechter moest, het D.C. Circuit Court of Appeals. Die nam de tijd en nam op 6 februari haar doorwrochte beslissing.
De verwachting was dat ook de beroepsrechter in het nadeel van Trump zou beslissen. En zo geschiede. Geen enkele president staat boven de wet; de gewraakte handelingen kunnen ook niet vallen onder ‘officiele’ handelingen. De beslissing werd opgeschort, het hele proces tegen Trump bleef opgeschort totdat het Hooggerechtshof haar zegje had gedaan. En de verwachting was dat het Hof dat snel zou kunnen doen omdat de zaak zo’n klaar als een klontje was. Het was wensdenken. Na lang beraad besloot het Hof de zaak niet als een voorlopige voorzieningsprocedure te behandelen - zonder zitting en additionele pleitnota’s - maar als een bodemprocedure. Trump en Jack Smith hebben tot begin april de tijd om alsnog uitgebreide pleitnota’s te leveren, met een zitting in de week van 22 april.
Niet alleen deze beslissing bleek controversieel. Ook de vraag die het Hof nu gaat beantwoorden is bekritiseerd: “Whether and if so to what extent does a former President enjoy presidential immunity from criminal prosecution for conduct alleged to involve official acts during his tenure in office.” De beroepsrechter had geoordeeld dat een president nooit totaal immuun is. Het Hooggerechtshof impliceert met de eigen vraagstelling dat een voormalige president wel immuun kan zijn voor officiële handelingen tijdens zijn ambtsperiode, want niet geheel onlogisch lijkt, maar tot rare uitkomsten zou kunnen leiden, scenarios die al eerder tijdens deze zaak werden geopperd. Wat als Biden nu Trump het bevel geeft aan de CIA om Trump uit de weg te ruimen? Officiële handeling, maar dan immuniteit? Ik gok dat het Hof zegt:
geen absolute immuniteit;
tijdens het proces moet worden beslist of de verweten feiten al dan niet officiele handelingen waren, een vraag die de beroepsrechter eigenlijk ook al had beantwoord.
De vraag is waarom het Hof dat niet nu al had kunnen zeggen. Het uitstel van Trumps belangrijkste proces duurt voort. In menig scenario dat nu de ronde doet is er geen uitspraak voor de verkiezingen van 5 november dit jaar. Trump wint. Voorlopig.
De diskwalificatie die nooit ging komen
Bijna iedereen wist wel dat het Hooggerechtshof de Colorado uitspraak over diskwalificatie van Trump opzij zou schuiven, en misschien niet geheel onterecht. Maar de wijze waarop is juridisch en politiek belangrijk. In de slechts 13-pagina tellende uitspraak concludeerde een unaniem Hof dat een presidentiële kandidaat niet door een staat van het stembiljet in die staat kan worden uitgesloten. Ter herinnering: de staten gaan volgens de Grondwet over de ‘time, place and manner’ waarop de verkiezingen in hun respectievelijk staat worden gehouden. Maar het 14e Amendement bevat een Sectie 3 waarin wordt gesteld dat iemand die eerder een eed had afgelegd om de Grondwet te steunen en vervolgens meedeed aan een opstand - ‘insurrection’ - gediskwalificeerd is voor enig ambt in de toekomst. ‘[S]hall be disqualified’ is de precieze formulering. De Colorado Supreme Court had gezegd dat dit betekent dat deze bepaling automatisch werkt en dat een staat kan vaststellen dat iemand is gediskwalificeerd.
In unanimiteit is het Hooggerechtshof van mening dat staten die bevoegdheid niet hebben. Op zich niet geheel onterecht, want het zou betekenen dat er een lappendeken aan opinies en standaarden kan ontstaan in de handhaving van Sectie 3, waarbij als gevolg een kandidaat in sommige staten wel op het stembiljet komt, en in de andere niet, en daardoor de verkiezingsstrijd kan verliezen. 1 staat zou dan de verkiezingen kunnen beslissen. Het zou ook gek zijn, want het hele 14e Amendement van na de Burgeroorlog was juist een beperking van de macht van staten, en een uitbreiding van federale bevoegdheden. 4 van de 9 rechters (alle vrouwen van het Hof) vonden eigenlijk dat daarmee de kous af was. Maar de meerderheid ging verder en beantwoorde een vraag die niet gesteld was, namelijk, als niet de staten, wie mag wel diskwalificeren?
Het Hof komt uit op het Congres, door middel van implementatiewetgeving. Sectie 5 van het 14e Amendement zegt dat het Congres toepasselijk wetgeving kan -niet ‘moet’ - aannemen om de bepalingen te handhaven. Het curieuze is echter dat andere bepalingen van het Amendement wel altijd zijn gezien als ‘self-executing’, bepalingen waar geen implementatie wetgeving voor nodig is. Deze bepalingen zijn rechtsgeldig zonder dat daarvoor eerst wetgeving moet worden gemaakt. Het Hof gaat in deze uitsprak voorbij aan de automatische rechtsgeldigheid van het 14e Amendement, en heeft het alleen over ‘handhaven’. En dat is volgens het Hof vanwege Sectie 5 voorbehouden aan het Congres. Het gaat daarmee ook voorbij aan al het historische bewijs dat er wel degelijk is dat Sectie 3 werd gehandhaafd vlak na de inwerkingtreding van het 14e Amendement zonder handhavingswetgeving.
Dit kan belangrijke repercussies hebben. Alle privacy rechten komen voort uit uitspraken van het Hof gebaseerd op Sectie 1 van het Amendement. Denk aan bijvoorbeeld het homo-huwelijk, of het recht op anticonceptie middelen. Het abortus recht is al van tafel, maar dat zou volgens het Hof in de Dobbs-beslissing een uitzondering zijn onder de privacy rechten. Maar de logische gevolgtrekking van uitspraak van vandaag is dat die ook teniet kunnen worden gedaan omdat er geen implementatiewetgeving is.
In ieder geval heeft Trump zijn zin gekregen, snel en zoals verwacht. Een schril contrast dus met het immuniteitsvraagstuk waar Trump in veel wankelere schoenen staat. Maar wat nu? Komt het diskwalificatievraagstsuk niet nog een keer op? Zoals de protesterende drie rechters opmerkten, ‘[t]hey decide novel constitutional questions to insulate this Court and petitioner from future controversy.’ Met andere woorden, Donald Trump kan niet feitelijk niet meer worden gediskwalificeerd, in ieder geval niet door een rechter, zelfs als hij voor ‘insurrection’ wordt veroordeeld in december. Slechts het Congres kan iets doen vóór de inauguratie van Trump als hij wint. Met name op 6 januari 2025.
Deze nieuwsbrief is al lang en laat genoeg, dus rest mij nog maar jullie te herinneren aan mijn boek ‘Democratie van het Wilde Westen’ dat sinds vorige week in de winkel ligt. Dinsdag 5 maart had ik een fantastische boekpresentatie in de Rode Hoed, in samenwerking met het John Adams Institute.
Mijn korte termijn agenda;
10 maart bij IJburg boeken in Amsterdam voor een boekpraatje
13 maart bij de Rotary Purmerend/Waterland voor een lezing. Je hoeft geen lid te zijn om je aan te melden.
Ben je ook geïnteresseerd in een boekpraatje in je lokale boekhandel of lezing voor jouw organisatie, voel je vrij om contact op te nemen via info@manusama.com!