Eindsprint voor het Hooggerechtshof

Religie op de voorgrond.

‘These are the times that try men’s souls’, schreef Thomas Paine in 1776 een aantal maanden na de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring. Het geldt dezer dagen voor mij persoonlijk - door goede omstandigheden, voor Amerika in binnen- en buitenland, en verder in de wereld. Onder andere kwam mijn boek ‘(On)grondwettelijk’ kwam afgelopen week uit; militaire soldaten paradeerden niet alleen in Los Angeles, maar ook in de hoofdstad ter viering van de 250e verjaardag van het leger en mogelijk de 79e van Trump zelf; Israel en Iran zetten nieuwe stappen in hun conflict waar Amerika ook betrokken lijkt te raken, terwijl ook Rusland de oorlog met Oekraine koppig voorzet. En ik zit dagelijks te wachten op nieuwe rechtszaken, hoorzittingen en uitspraken van federale rechters, en met name het Hooggerechtshof.

Juridische eindsprint

Het is juni, en dat betekent dat de zittingstermijn voor het Hooggerechtshof er bijna op zit. Begin juli gaat het Hof op recess en gaan de rechters vakantie houden, gastlezingen geven over de hele wereld, of misschien wel boeken schrijven. Maar dan moeten ze eerst nog hun ‘docket’ leegmaken, dat wil zeggen uitspraken doen over de zaken die op de rol staan en gehoord zijn. Het is de befaamde eindsprint van het Hooggerechtshof waarin in de meest controversiële zaken uitspraak wordt gedaan, saving the best (or the worst) for last. En dat Hooggerechtshof heeft het al zo druk, met ‘gewone’ zaken en die zaken die via een noodprocedure op de ‘emergency docket’ komen. Mogelijk zijn die laatsten in deze tijden nog belangrijker en prominenter omdat ook die ‘nood’ zaken fundamentele vragen in zich herbergen, sneller worden beslist, en mogelijk het Hof de huidige regering juridisch technisch gezien flink dwars kan zitten.

Emergency docket

Op de zogenaamde ‘emergency docket’ staan zaken over kwesties die voortkomen uit de eerste vijf maanden van de regering-Trump staan. De afgelopen weken — terwijl ik bijna elke dag probeerde deze nieuwsbrief te schrijven en de realiteit mij telkens inhaalde, mijn boek uitkwam en we spontaan besloten te verhuizen omdat een buitenkansje zich voordeed — oordeelde het Hof over DOGE en de mate waarin het inzage moet geven in het reilen en zeilen van de organisatie, en de mate waarin DOGE ambtenaren inzage kunnen krijgen in verschillende data systemen (DOGE won). Vorige week nog behaalde de regering een overwinning omdat het Hooggerechtshof de regering toelaat om de tijdelijke verblijfstatus van alle Venezolanen, Cubanen, Haitianen en Nicaraguanen, en grouppe, in te trekken. Daardoor kan de regering hen elk moment oppakken en uitzetten. Ook staat het Hof voor de vraag of een ongedocumenteerde gedeporteerd mag worden naar een land dat op voorhand niet bekend bij hem is, zonder dat er is bepaald of hij legitiem een vrees voor marteling kan claimen. Een stukje ‘due process’ dus. En we wachten gespannen af of het Hooggerechtshof een universeel of nationaal verbod op het uitvoeren van Trumps decreet over ‘birthright citizenship’ kan blijven staan.

Transgenderzorg voor minderjarigen

Maar ook zaken die zich al langer voortslepen en geschaard kunnen worden onder het kopje ‘cultuuroorlog’ staan op de rol. Deze week nog besloot het Hooggerechtshof in United States v. Skrmetti dat een wet in Tennessee dat medische transgender zorg voor minderjarigen verbiedt, rechtmatig is. Om preciezer te zijn: deze wet verbiedt het gebruik van hormoon therapie (inclusief puberty blockers) bij minderjarigen om gender dysforie, gender identieitsstoornis, of genderincongruentie te behandelen. Volgens het Hof is er geen sprake van een schending van de Equal Protection clause omdat er geen onderscheid gemaakt wordt op geslacht of transgender status. De wet sluit ‘slechts’ de medische behandeling uit voor bepaalde diagnoses. Om die reden past het Hof de ‘rational basis’ standaard toe, in plaats van de strengere ‘heigthened scrutiny’ standaard. Het komt neer op marginale toetsing, en het Hof concludeert dat Tennessee genoeg rationale redenen had om dergelijke therapie voor transgender minderjarigen te verbieden, zoals meidsche en wetenschappelijke onzekerheden rondom gender kwesties. In zijn instemmende opinie verduidelijkte rechter Alito dat in zijn optiek transgender zijn niet voldoende gelijkenis heeft et ras, nationaliteit of geslacht om ook ‘heigthened scrutiny’ te rechtvaardigen, onder andere omdat er geen geschiedenis zou zijn van openlijke en wijdverspreide discriminatie. Samen met rechter Barrett concludeert hij ook dat transgender personen niet als beschermde groep kunnen kwalificeren omdat er geen sprake is van duidelijke, onomkeerbare of onderscheidende kenmerken van de groep zoals ras en geslacht dat wel hebben. De tegenstemmen van de drie progressieve rechters waren het oneens met al deze argumenten.

Deze zaak is een ironisch gevolg van het demoniseren van transgender personen en ontkennen van gender dysfprie in de cultuuroorlog die het lot, de zorg maar ook het activisme ten gunste van transgender personen voor het voetlicht heeft gebracht. Het Hof en verschillende rechters doen veel moeite om het lijden en discriminatie van transgenders te erkennen, maar de Tennessee wet en deze uitspraak doen het tegenovergestelde.

Recht en Religie

Ik kijk met name uit naar een aantal zaken rondom religie. Omdat rechter Barrett zichzelf had gewraakt in een zaak over publieke financiering van een religieuze school in Oklahhoma eindigde de beraadslagingen in een gelijkspel (4-4) kon het verbod op dergelijke financiering staan blijven houden. Maar andere zaken en vragen zijn nog uitstaand. Mogen ouders van kinderen een opt-out krijgen als het gaat om lesmateriaal dat kinderen kennis laat nemen van LHBTIQ+ kwesties, oftewel seksuele voorlichting, op basis van religieuze overwegingen? Mag een werkgever weigeren om preventatieve gezondheidszorg voor werknemers te verzekeren onder Obamacare, en in het bijzonder zorgn om HIV besmetting te voorkomen, op basis van religieuze overwegingen. Want volgens de gedaagde in deze zaak moedigt dit soort zorg alleen maar een verkeerde ‘levensstijl’ aan.

De trend rondom recht en religie is duidelijk. Het Hooggerechtshof staat sympathiek ten opzichte van de roep uit religieuze, evangelistische en streng katholieke hoek om religieuze principes en overwegingen meer ruimte te geven om aan de ene kant de eigen principes te kunnen handhaven door meer ruimte, meer uitzonderingsposities of juist gelijkschakeling te eisen in het openbare leven. Het staat allemaal op gespannen voet met de Establishment clausule in het Eerste Amendement van de Grondwet, die een voorkeursbehandeling voor religie door de regering verbiedt. Stay tuned.

(On)grondwettelijk

In de vorige nieuwsbrief vroeg ik om foto’s in de boekhandel als je mijn boek hebt gekocht. Maar dat kan natuurlijk niet in Substack. Wist ik niet. Andere uitdaging: doe het in Instagram! Tag me in je foto én je boekhandel als ze Insta hebben. Mijn Insta is: @kmmanusama

Agenda:

Voordat de zomervakantie begint ben ik nog bij de Rotary Groningen op 25 juni, en op 5 juli in Zwolle bij het Fraterhuis over Trump en de strijd om de Grondwet.