BREKEND: de Amerikaanse Constitutionele Orde
In slechts een paar weken is de agenda van de nieuwe regering als een fikse klap in het gezicht duidelijk geworden voor iedereen.
De snelheid waarmee de Trump-trein doordendert is een klein beetje afgenomen, maar bijna elke dag worden velen in de wereld weer wakker met dezelfde gedachte: wat heeft de regering-Trump nu weer gedaan? Welke ingrijpende maatregelen en koerswijzigingen zijn nu weer aangekondigd en ingevoerd? En hoe rechtmatig zijn ze? Wordt er nog enig verzet gepleegd vanuit de ambtenarij, de politiek of de rechtspraak? Wat de antwoorden van de dag ook zijn, een aantal rode lijnen zijn duidelijk zichtbaar; rode lijnen die we al voor de verkiezingen in de retoriek en Project 2025 konden waarnemen maar waarvan velen zeiden dat we ze niet letterlijk of serieus moesten nemen. Inmiddels is het duidelijk dat alle waarschuwingen terecht waren - ‘I told you so - en dat de Amerikaanse constitutionele orde op breken staat als bijna nooit tevoren.
Ontmanteling van de Deep State
De afgelopen week werd veelvuldig het c-woord gebruikt. Er wordt een ‘coup’, een staatsgreep, gepleegd. Zelf noemde ik het een ‘vijandige overname’ als we kijken naar hoe Musk met zijn jeugdige DOGE computernerds toegang verkrijgt tot allerlei systemen van de federale overheid en daarmee de data van nagenoeg alle inwoners van Amerika. Terwijl de bevoegdheden van DOGE juridisch onduidelijk zijn, lijken vertegenwoordigers van dit adviesorgaan met brute machtsspelletjes en intimidatie toch al die toegang te verkrijgen, onder andere bij het Ministerie van Financiën. Ook in het Witte Huis lijken ze verrast door de Musk z’n Blitzkrieg door de Deep State. Maar de ontmanteling en ontwrichting van de federale overheid is onmiskenbaar. Onder het mom van efficiëntie worden de activiteiten van hele agentschappen en programma’s gepauzeerd en bevroren. Het is botte bijl deregulering van beleidsterreinen die met name burgers moet beschermen tegen grote bedrijven. Waar het stilzetten van al het biomedische onderzoek vanuit overheidswege - inclusief kankeronderzoek - voor nodig is, lijkt onduidelijk.
De Unitary Executive
Wat wij in Nederland zelfstandige bestuursorganen (ZBOs) noemen zijn met name het doelwit van Trump en DOGE. De ontwikkelingshulporganisatie USAID werd uitgehold door uitgaven te bevriezen en mensen op ‘administrative leave’ te sturen. Ook het Consumer Financial Protection Bureau ligt onder vuur en wordt uitgehold, net als de verguisde Environmental Protection Agency. Waarom deze ZBOs? Niet alleen omdat hun werk inhoudelijk bezwaarlijk is voor Musk en MAGA, maar ook omdat ZBOs in het algemeen bezwaarlijk zijn onder de zogenaamde Unitary Executive theorie op de uitvoerende macht. ZBOs zijn vaak ingesteld door het Congres, waarvan het hoofd een vaste termijn heeft en niet zomaar ontslagen kan worden, en de president als theoretisch hoofd van de uitvoerende macht heeft niet alle invloed op het werk wat zij doen. De ZBO zelf kan ook niet door de uitvoerende macht formeel worden opgeheven; dat moet het Congres doen. Het is allemaal tegen het zere been van de Unitary Executive aanhangers die claimen dat de president als hoofd van de uitvoerende macht over alles en iedereen in die uitvoerende macht kan beschikken, inclusief de ZBOs. De grondwettelijke strijd over het lot van het hoofd van een ZBO is al eeuwenoud. Terwijl die strijd gaande is, is uitholling van de ZBOs de enige mogelijkheid.
WCN
In drie weken openbaarde zich ook het werkelijke doel van in ieder geval een deel van de MAGA aanhang. Over de eerste week schreef ik dat het witwas-gedeelte van America First was begonnen, ondersteund door een nog recenter decreet dat witte boeren uit Zuid-Afrika nu vluchtelingenstatus in Amerika kunnen verkrijgen vanwege vermeende rassendiscriminatie. In de tweede week zagen we het begin van de handelsoorlog met importheffingen die het economische deel van het nieuwe America First nationalisme moest onderbouwen, en zagen we terugtrekking uit allerlei internationale verbanden zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. In de afgelopen week zagen we het begin van het christelijke deel van America First, met een decreet over het bestrijden van zogenaamde anti-christelijke vooroordelen in de overheid, en de aanstelling van een ‘faith-czar’ in de vorm van televangelist Paula White die claimt dat ingaan tegen de wensen van Donald Trump gelijk is aan verzet tegen God. In toespraken pleitte hij de afgelopen week voor meer religie in het openbare leven. Het is onversneden wit christelijk nationalisme dat stelselmatig wordt ingevoerd. Want zoals ik in mijn boek ook schreef, America First betekent een Amerika dat dominant wit is, waar de cultuur en de politiek dominant christelijk is, en waar Amerika zich achter de dijken terugtrekt en de boze wereld achter zich laat.
Een Red Caesar en de Amerikaanse constitutionele orde
Juristen en politici vrezen terecht voor de Amerikaanse Grondwet. De hele constitutionele orde staat op breken. De ontmanteling van de imaginaire Deep State zoals die nu wordt uitgevoerd schendt in meerdere opzichten de Grondwet en verschillende wetten. De grondwettelijke scheiding der machten is in het geding als het gaat om de feitelijk opheffing van ZBOs of het bevriezen van federale gelden naar de staten. Het Congres heeft het budgetrecht en de Impound Control Act uit 1974 maakt nog eens duidelijk dat de uitvoerende macht niet zomaar geld dat het Congres voor specifieke doelen of progamma’s heeft toegewezen, mag weigeren uit te geven. Het is immers ‘slechts’ de uitvoerende macht. De Unitary Executive theorie zet die scheiding der machten ook zwaar onder druk, alsmede het zwaartepunt in de hele machtsbalans die oorspronkelijk bij het Congres, de wetgevende macht, hoort te liggen. En het promoten van religie staat op gespannen voet met de vrijheid van religie in het Eerste Amendement bij de Grondwet.
Amerika is hard op weg om een zogenaamde Red Caesar te kronen,een autoritaire regime met één machthebber - Trump of Musk. Een keizer die met de liberale democratie niet veel op heeft. Volgens de voorstanders van de Red Caesar gedachte, waaronder veel verschillende tech-bro’s (verrassend) en de huidige vice-president JD Vance, heeft de decadente liberale democratie zijn langste tijd gehad. Amerika moet door een CEO-achtig figuur met harde hand worden geleid, gesteund door een (br)oligarchie, op basis van een uitgeroepen noodtoestand. Net als het wit-christelijk nationalisme hebben we elementen hiervan gehoord in de campagne. Maar zoals Tom Nichols altijd betoogd, het is wat de welvarende, verveelde en decadente Amerikaan blijkbaar wil. Totdat blijkt dat datgene wat hen welvarend en decadent heeft gemaakt systematisch wordt ontmanteld, en dat niet iedereen onder het nieuwe regime een gelijke status heeft. Komen ze dan in verzet?
Volgende keren meer over dat politieke en juridische verzet.
Wil je meer weten over wat MAGA wil of waar het vandaan komt? Boek dan mijn lezing ‘Make America John Wayne Again’.
Of wil je meer weten over de Amerikaanse constitutionele orde en de Grondwet? Boek dan mijn lezing ‘Strijd om de Grondwet’.
Neem hiervoor contact op met DeSpreker.nl