Amerika Alleen

Wat zegt het opblazen van de post-WWII internationale orde over Amerika?

De afgelopen week vlogen de superlatieven ons om de oren, met als gemene deler dat de wereld zoals we die kenden voor de speech van Veep JD Vance, is verdwenen. In het kort: de post-WWII internationale (rechts)orde is niet meer, de NAVO is de wacht aan gezegd, en Europa staat er alleen voor. Sterker nog, de afgelopen week zag zelfs een Amerikaanse toenadering tot Putin’s Rusland. De discussie gaat sindsdien over het lot van Europa, inclusief stoere taal over onafhankelijkheid van Amerika en het onvoorwaardelijk van Oekraïne van de waarschijnlijk nieuwe bondskanselier van Duitsland. Maar ik ben geen Europa-kenner. Mijn vraag is simpeler: wat zegt dit over het Amerika onder Donald Trump, en de visie op de rol van Amerika in de wereld?

Vermaning

Een aantal dagen voor de speech van vicepresident JD Vance op de Munich Security Conference, had Minister van Defensie Pete Hegseth al een bom gelegd onder de verhoudingen tussen NAVO bondgenoten onderling en de steun aan Oekraïne. Minister Hegseth had de onderhandelingen over vrede tussen Oekraïne en Rusland al weggeven door NAVO lidmaatschap als uitgesloten te bestempelen en te suggereren dat het conflict zou worden beëindigd op basis van de huidige frontlinie. Tot grote ontsteltenis van Europese landen, en waarschijnlijk ook Oekraïne. Vance deed een flinke duit in het zakje door the claimen dat in Europa de vijand niet van China of Rusland kwam. De vijand, volgens Vance, komt in Europa van binnenuit. Hij beschuldigde Europese regeringen en de EU van censuur, het onderdrukken van de vrijheid van meningsuiting van de eigen bevolking. In het bijzonder hekelde hij de manier waarop sommige partijen uit verkiezingen werden geweerd, al dan niet vanwege vermeende Russische invloed. Het was een oproep om de zogenaamde firewall of cordon sanitaire tegen populistische partijen af te schaffen. Logisch, want dat zijn immers de geestverwanten van Trump en MAGA, zoals de AfD in Duitsland. Vance zou later de leider van de AfD in persoon ontmoeten.

Verwijdering

In niet veel meer dan een week is het in Europa dan eindelijk begonnen te dagen dat het Amerika van Trump niet meer het Amerika van weleer is, die natuurlijke bondgenoot waarmee Europa in een waardengemeenschap zit of zat, en die in ieders belang de veiligheid in Europa garandeerden. Het is het voorlopige dieptepunt van een verwijdering tussen Amerika en Europa die ogenschijnlijk nu geen bondgenoten meer zijn maar ‘slechts’ partners. In Canada en Europa gaan onrealistische stemmen op om Amerikaanse producten en bedrijven te boycotten. Het is een vervreemding van elkaar - politiek, cultuur en mogelijk zelfs economisch - terwijl Trumps Amerika nu duidelijk de kant van Rusland kiest in de geopolitieke verhoudingen. Het is ‘headspinning’ en triest, maar overduidelijk. Amerika is voorlopig nog een democratie, maar de natuurlijke verwantschap met andere democratieën is weg. Rusland heeft alsnog de Koude Oorlog gewonnen.

Soft power

De fundamentele verschuiving van Amerika naar Rusland en weg van Europa is maar één facet van het nieuwe Amerikaanse buitenland beleid. Ook de uitholling en toekomstige opheffing van de United States Agency for International Development (USAID) moet ook in het licht van de ‘heroriëntatie’ van Amerikaans beleid worden gezien. Het is wonderlijk dat USAID als hét voorbeeld moest dienen voor het het efficiënter maken van de federale overheid, met een budget van 40 miljard op een algehele federale begroting van 6 biljoen dollar. Het is een verkwanseling van Amerika’s zogenaamde soft power in de wereld; van Amerika’s culturele macht als centrum van populaire cultuur in een geglobaliseerde wereld; en van Amerika’s reputatie als een ‘force for good’ al was het alleen maar vanwege de steun dat USAID gaf aan talloze projecten in de hele wereld me betrekking tot ziektebestrijding, armoedebestrijding en het bevorderen van democratie. De neo-imperialistische praat over het inlijven van Canada en Groenland, de mogelijke chantage van Oekraïne om het van haar zeldzame metalen en andere grondstoffen te ontdoen, en de nieuwe alliantie met Rusland, gooit die over tachtig jaar opgebouwde soft power, te grabbel.

Amerika alleen?

De conclusie moet zijn dat America First betekent ‘Amerika alleen’ of America, Incorporated. Trump heeft slechts één Amerikaans belang voor ogen en dat is het economische belang. Trump en Amerika zijn in zijn ogen ondernemingen, en die soms een en dezelfde zijn. Amerika is slechts op zoek naar land, grondstoffen en economisch voordeel in een zero sum wereld, als het moet met hoge importheffingen: wat goed is voor de ander, is verlies voor Amerika. Het heeft geen vrienden of bondgenoten meer, hooguit partners, zonder ideologische bril. Elke afspraak met een ander land is een ‘deal’. Aan de top van de onderneming staat de CEO of Chairman of the Board, en vergeet niet dat een onderneming geen democratie is. Zo wordt het land wat betreft het binnenland ook niet meer bezien. Daar hebben we het in deze nieuwsbrief al vaker over gehad. Maar een land is geen onderneming. Trump is niet Amerika. Amerika is niet Trump. Als het gaat om Oekraïne en de toenadering zijn in ieder geval al een paar tegengeluiden te horen, maar vooralsnog wijfelend.

Toekomst

Het rooskleurige beeld van Amerika waar ik mee opgroeide ten tijde van Ronald Reagan is in ieder geval voorlopig aan diggelen. De drastische koerswijziging ervaar ik dan ook als een persoonlijk verlies. In mijn boek ‘Democratie van het Wilde Westen’ schetste ik een hopelijk realistisch beeld van Amerika en wat Trump en MAGA vertegenwoordigen. Daarom weiger ik om de conclusie te trekken dat Amerika permanent veranderd is. Of dat Amerika als wereldrijk net als andere wereldrijken na 250 jaar nu aan zijn natuurlijke einde is gekomen. In een multipolaire wereld waarin Amerika’s macht al aan het verminderen was, heeft Trump deze teloorgang alleen maar versneld. Het staat in één klap minder sterk vis-à-vis China, Rusland, en zelfs Europa. Want ondanks de wens van MAGA en Trump om zich achter de spreekwoordelijke dijken terug te trekken leven we nog steeds in een wereld van onderlinge afhankelijkheid, een wereld die Amerika middels globalisering zelf heeft geschapen. Dat betekent dat andere landen ook aan allerlei touwen kunnen trekken en knoppen kunnen indrukken om de eigen (economische) belangen te beschermen in relatie tot Amerika. Al veel meer landen in de wereld zien Amerika als vijand, tegenstander of tegenstrever. Het is te hopen dat Europa dat niet hoeft te doen.