100 dagen Constitutionele Crisis
Ik had ongelijk. Amerika is al sinds Dag 1 in een rechtstatelijke crisis
In de eerste honderd dagen van de tweede regering-Trump is elke dag wel een keer de constitutionele crisis in Amerika afgeroepen of ten minste aangekondigd. Zelfs nog voordat Trump aantrad waren er al piketpaaltjes geslagen voor wanneer een crisis waarin de gelauwerde Amerikaanse Grondwet niet meer zou werken, realiteit zou zijn. Ik deed er zelf herhaaldelijk aan mee. Het meest geslagen piketpaaltje is een onomwonden weigering van de Amerikaanse regering om een kraakhelder gebod van het Hooggerechtshof te volgen, te gehoorzamen. Ondanks het feit dat het Hooggerechtshof zich nu heeft moeten begeven in de huidige storm is dát specifieke moment nog niet gekomen. Maar het moment dat de constitutionele crisis uitbrak was al op 20 januari, 2025.
Anti-rechtstatelijke houding
Sinds de inauguratie van Donald Trump bevindt Amerika zich al in een constitutionele crisis omdat om drie redenen de structuur en mechanismen van de Amerikaanse Grondwet, en de grenzen van de democratische rechtstaat eigenlijk al niet meer werken. De golf aan uiterst juridisch dubieuze decreten, besluiten, handelingen en uitspraken van de regering Trump wijzen op voorbedachte rade. Het verraadt een fundamentele anti-rechtstatelijke, anti-democratische en anti-grondwettelijke houding in het openbaar bestuur. Veel van de decreten en besluiten zijn makkelijk terug te traceren tot het inmiddels beruchte Project 2025, en waar al een paar jaar voor gewaarschuwd. In die zin waren veel beslissingen ook niet verrassend. Maar het unieke aan deze regering in de Amerikaanse geschiedenis is dat het niet of nauwelijks moeite doet om de schijn van rechtmatigheid, rechtstatelijkheid of respect voor de Grondwet op te houden. In de Trump-versie van openbaar bestuur worden de beschikbare procedures, wetten, regels en precedenten doelbewust genegeerd, gebroken of omzeild. De voorbeelden zijn legio.
Het afbreken van de federale bureaucratie -zoals het de facto afschaffen van allerlei overheidsdiensten - in weerwil van de eigenlijke bevoegdheden van het Congres brengt de scheiding der machten in gevaar. Bij de invoering van de importheffingen op de hele wereld gaat Trump de wetten die hem enige bevoegdheid op dit terrein geven, ver te buiten. Het Congres gaat in het algemeen over importheffingen. Wettelijke procedures om ambtenaren te ontslaan worden genegeerd, tot ontsteltenis van veel Amerikanen. Ook gaat het Congres over het opheffen van overheidsdiensten en het uitgeven van de toegekende budgetten. De president kan niet zomaar beslissen om toegekend geld niet uit te geven.
Maar de meest wrede uiting van deze anti-rechtstatelijke houding is te zien in de behandeling van illegale immigranten. In de klopjacht op illegale migranten zijn huiszoekingsbevelen onnodig verklaard, ondanks het Vierde Amendement bij de Grondwet. In het uitzetten van illegale immigranten wordt de migrant beroofd van een fundamenteel, grondwettelijk recht op ‘due process’, een procedure om de rechtmatigheid van de gevangenneming of de uitzetting te laten toetsen door een rechter. Het is gevat als recht in de Grondwet, als vereiste in de immigratie wetten, en zelfs in de Alien Enemies Act dat als grondslag dient voor het uitzetten van vermeende Venezolaanse bendeleden. Zelfs hele jonge kinderen met een Amerikaans paspoort maar van bijvoorbeeld een moeder die illegaal in Amerika verblijft, worden zonder pardon met de moeder uitgezet.
Critici worden snel en publiekelijk aangepakt. Twee critici die in de eerste regering-Trump dienden, Miles Taylor en Chris Krebs, worden met naam en toenaam per decreet aangepakt. De media wordt onderzocht. Het Ministerie van Justitie doet alles wat Trump de vorige regering van beschuldigde, namelijk het Ministerie gebruiken om politieke tegenstanders te (bedreigen me)t strafrechtelijke onderzoeken.
Het eerste en laatste bolwerk
De totale abdicatie van verantwoordelijkheid door het Congres is stuitend, maar niet meer verrassend gezien het Stockholm syndroom waarin de Republikeinse meerderheid zich bevindt. De decreten vanuit de Oval Office met Trumps inmiddels beroemde handtekening, hebben het normale wetgevingsproces in het Congres vervangen. De Republikeinse meerderheid in het Congres had zich bij voorbaat al neergelegd bij het regeren per decreet door de president.
Dat brengt ons bij de rechterlijke macht. Bij afwezigheid van het Congres, en gezien de juridisch dubieuze aard van al die beslissingen en acties van de regering, is de federale rechter al vanaf dag één het eerste bolwerk om de democratische rechtstaat te verdedigen, terwijl het normaliter het laatste bolwerk moet zijn. De anti-rechtstatelijke houding van de regering-Trump is daarbij volop aanwezig in de 200+ rechtszaken die inmiddels tegen de regering worden gevoerd. Het doorbreken van de rechtstaat en het intimideren en ‘kalt stellen’ van de verdedigers van de rechtstaat lijkt een prioriteit.
Op allerlei mogelijke manieren worden de rechters tegengewerkt, en soms zelfs misleid en genegeerd nadat zij keer op keer gerechtelijke bevelen uitvaardigen om, bijvoorbeeld (tijdelijk) uitzettingen tegen te houden, of bewijs te overhandigen. Rechters worden publiekelijk beledigd en bedreigd met afzetting. Republikeinen in het Congres zinspeelden op het afknijpen van begrotingsgeld voor de rechterlijke macht. De FBI aarzelt niet om een lokale rechter publiekelijk te arresteren en af te voeren. Grote advocatenkantoren die in het verleden tegen Trump of zijn eerste regering hebben geprocedeerd worden open en bloot bedreigd en gedwongen tot deals waarbij ze voor miljoenen gratis diensten moeten verlenen aan de regering.
Het is onvermijdelijk dat dit kwaadwillige kat en muis spel tussen de autocratische regering-Trump en de federale rechtspraak tot een climax komt bij het Amerikaanse Hooggerechtshof, want de regering verliest keer op keer in de rechtszaal. Drie keer heeft dat hoogste hof ook al een schot voor de boeg gegeven. Opperrechter John Roberts maande de regering al dat afzetting geen gepast antwoord is op uitspraak die de regering niet bevalt. In deportatie zaken heeft het Hooggerechtshof al bepaald dat migranten een redelijke tijd moeten hebben om hun uitzetting te laten toetsen door een rechter. In één geval deed het dat zelfs na middernacht toen de bussen vol migranten al onderweg waren naar het vliegveld. Dit is hetzelfde uiterst conservatieve Hooggerechtshof dat afgelopen jaar nog een president nagenoeg immuun verklaarde voor alles wat ze doen tijdens hun presidentschap. Dus hoe het Hof in de toekomst zal beslissen, is giswerk.
Maar mocht het Hooggerechtshof in de komende dagen, weken of maanden geroepen worden om nog veel duidelijker stelling te nemen, zullen we zien of Amerika overgaat van een voortdurende constitutionele crisis naar een volledig autocratisch regime dat zowel de wetgevende en rechtsprekende macht kan negeren. De werkwijze van deze regering is niet perse iedereen de mond te snoeren, maar om zoveel angst te creeeren dat mensen, media, zichzelf wel gaan censureren. Want het is de enige manier om daadwerkelijk de macht te veroveren. Als deze trend zich voortzet is openbaar verzet nog de enige mogelijkheid om dit autocratische tij te keren.
In de laatste nieuwsbrief in maart kondigde ik aan dat ik een boek aan het schrijven was. Deze is nu af, en komt op 12 juni uit! Je kunt ‘m hier of hier alvast reserveren!
Wil je meer weten over wat MAGA wil of waar het vandaan komt? Boek dan mijn lezing ‘Making America John Wayne Again’, gebaseerd op mijn eerste boek, ‘Democratie van het Wilde Westen’. Koop ‘m hier!
Of wil je meer weten over de Amerikaanse constitutionele orde en de Grondwet? En hoe deze nu wordt ondermijnd? Boek dan mijn lezing ‘Strijd om de Grondwet’.
Neem hiervoor contact op met DeSpreker.nl